تشکیل جفت جنین در رحم یکی از شگفتی‌های بارداری است که نقش مهمی در رشد و توسعه جنین ایفا می‌کند. بدن مادر در دوران حاملگی با تغییرات زیادی همراه می‌شود که یکی از آن‌ها ایجاد عضو جدیدی به نام جفت (Placenta) است. این عضو به طور موقتی در رحم مادر شکل می‌گیرد و ارتباط مستقیمی با سلامت جنین دارد. در واقع، می‌توان گفت مواد مغذی، اکسیژن و هورمون‌های ضروری برای رشد و شکوفایی جنین از طریق جفت انتقال پیدا می‌کنند.

جفت جنین به کجا وصل است؟

جفت یک ساختار دیسک مانند و شبیه به پنکیک دارد و به رنگ قرمز تیره است که قطر آن در اواخر بارداری به حدود ۲۲/۸ سانتی‌متر و ضخامت آن به ۲/۵ سانتی‌متر می‌رسد. این عضو پس از چسبیدن به دیواره رحم از طریق بند ناف به جنین متصل می‌شود و نقش مهمی در تغذیه و رشد جنین دارد. 

جفت جنین برای چیست؟

اگر برای شما هم سوال پیش آمده که جفت جنین به چه دردی میخوره، باید بگوییم این عضو جدید مواد مغذی مانند اکسیژن، گلوکز، ویتامین‌ها و آب را از خون مادر به جنین منتقل می‌کند. همچنین جفت جنین در شکم مادر مسئول انتقال مواد زائد تولیدشده توسط جنین به جریان خون مادر است تا از بدن دفع شوند. در ادامه می‌توانید عکس واقعی جفت جنین را مشاهده کنید:

از دیگر وظایف این عضو می‌توان به تولید هورمون‌هایی برای حفظ بارداری و رشد و تکامل جنین اشاره کرد. جالب است بدانید، جفت به عنوان یک سد محافظتی عمل می‌کند و مانع از ورود بسیاری از میکروب‌ها و مواد مضر به بدن جنین می‌شود. در واقع، این عضو جدید باعث می‌شود تا آنتی‌بادی از جریان خون مادر به جنین منتقل شود و آنتی‌بادی‌ها از بدن نوزاد پس از تولد و تا رسیدن به سن دریافت واکسن در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی محافظت می‌کنند.

جفت ۶ روز پس از لقاح تشکیل می‌شود. تخمک بارورشده بعد از لقاح به سمت رحم حرکت کرده و دیواره رحم لانه‌گزینی می‌کند. در این مرحله، بخشی از سلول‌های بلاستوسیست شروع به تشکیل جفت اولیه می‌کنند. در هفته دوم تا سوم بارداری، بلاستوسیست‌ها رشد کرده و شبکه‌ای از رگ‌های خونی تشکیل می‌دهند که به خون مادر متصل است. این ساختار به جفت اولیه تبدیل می‌شود و به تدریج وظیفه تغذیه جنین را برعهده می‌گیرد. جفت جنین در هفته ششم بارداری تا هفته هفتم در سونوگرافی قابل مشاهده است.

جفت جنین دو ماهه بخش مهمی از فرآیند تبادل مواد حیاتی بین مادر و جنین را برعهده دارد. این عضو جدید در هفته دوازدهم تا هفته‌های هجدهم و بیستم بارداری کاملا شکل گرفته، اما در طول بارداری همچنان رشد می‌کند و هنگام زایمان، وزن آن حدودا به ۴۵۰ گرم می‌رسد. قطر جفت در اواخر بارداری حدودا به ۸/۲۲ سانتی‌متر می‌رسد و ضخامت آن در مرکز حدودا ۵/۲ سانتی‌متر است.

علائم تشکیل جفت جنین چیست؟

تشکیل جفت با علائم ظاهری همراه نیست؛ زیرا این فرآیند به طور طبیعی در رحم اتفاق می‌افتد. به طور کلی می‌توان بالا بودن هورمون بارداری (گنادوتروپین جفتی انسان HCG) در آزمایش خون را اصلی‌ترین نشانه تشکیل این عضو جدید دانست. چرا که هورمون HCG از جفت ترشح می‌شود.

انواع جفت

 جفت جنین در سونوگرافی توسط متخصص زنان از لحاظ هرگونه ناهنجاری و عدم پوشش دهانه رحم مورد بررسی قرار می‌گیرد. موقعیت قرارگیری این عضو جدید در رحم می‌تواند دارای انواع مختلفی باشد که برخی بهترین و طبیعی‌ترین حالت به‌شمار می‌آیند، اما بعضی دیگر در دسته حالت‌های نامطلوب جای می‌گیرند. در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

حالت‌های مطلوب جفت

اگر جفت در وضعیت مطلوبی باشد، معمولا زایمان بدون مشکل انجام می‌شود. حالت‌های مطلوب جفت شامل موارد زیر هستند:

• جفت خلفی (Posterior Placenta): در این حالت که طبیعی‌ترین موقعیت است و معمولا زایمان بدون مشکل انجام می‌شود، تخمک بارورشده در دیواره پشتی رحم لانه‌گزینی می‌کند.
• جفت قدامی (Anterior Placenta): در این حالت، تخمک بارورشده در قسمت جلوی رحم لانه‌گزینی انجام می‌دهد و جنین در پشت جفت رشد می‌کند؛ به همین دلیل گاهی حرکات جنین دیرتر احساس می‌شود.
• جفت فوندال (Fundal Placenta): در این حالت، جفت در بالای رحم یا فوندوس شکل می‌گیرد. جفت فوندال می‌تواند در موقعیت فوندال خلفی (در قسمت بالای رحم شکل می‌گیرد و تا پشت رحم امتداد دارد) یا فوندال قدامی (در قسمت بالای رحم قرار دارد و امتداد آن کمی به سمت جلوی رحم است) هم قرار بگیرد که در هر حالت جزء موقعیت‌های ایده‌آل به‌شمار می‌آیند.

حالت‌های نامطلوب جفت

اگر جفت در وضعیت نامطلوب باشد، پزشک اقدامات لازم جهت کنترل شرایط را انجام می‌دهد.

حالت‌های نامطلوب که به مراقبت بیشتر نیاز دارند، شامل موارد زیر هستند:

• جفت پایین (Low-lying Placenta): جفت در نزدیکی دهانه رحم (سرویکس) تشکیل می‌شود و اگر به مرور زمان بالا نرود، ممکن است منجر به خونریزی شود
• جفت جانبی (Lateral Placenta): جفت به دیواره‌های کناری رحم در سمت چپ یا راست متصل می‌شود. این حالت، معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه جفت به سمت پایین گسترش یابد.
• جفت سرراهی (Placenta Praevia): در این حالت، جفت به طور کامل یا جزئی دهانه رحم را پوشش می‌دهد. جفت سرراهی معمولا با عوارض زیادی در بارداری همراه است و بدترین حالت قرارگیری جفت به‌شمار می‌آید.

کدام نوع جفت بهتر است؟

بهترین حالت قرارگیری جفت جنین شامل حالت خلفی، قدامی و فوندال است. حتی جفت جانبی هم اگر به سمت پایین گسترش پیدا نکند، جزو موقعیت‌های طبیعی در نظر گرفته می‌شود. اما رشد جفت در قسمت تحتانی رحم و به سمت دهانه رحم کمی نگران‌کننده است.

این حالت باعث فاصله گرفتن جفت از جنین زودتر از موعد مقرر می‌شود و می‌تواند علت خونریزی در بارداری باشد. متخصص زنان با انجام سونوگرافی دوره‌ای در طول بارداری موقعیت جفت را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از بروز هرگونه عوارض احتمالی جلوگیری شود.

پایین بودن جفت چه خطراتی دارد؟

در جواب افرادی که می‌پرسند، جفت جنین پایین باشه چی میشه، باید بگوییم این وضعیت می‌تواند در اواخر بارداری موجب خونریزی و حتی زایمان زودرس شود. همچنین جفت سرراهی امکان زایمان طبیعی را از مادر می‌گیرد؛ زیرا دهانه رحم را مسدود می‌کند.

جفت جنین کی بالا میرود؟

یکی از سونوگرافی‌ها جهت ارزیابی موقعیت جفت و سلامت جنین در هفته ۱۸ بارداری با نام غربالگری انجام می‌شود. در این زمان اگر جفت پایین باشد (فاصله جفت تا دهانه رحم کمتر از ۲ سانتی‌متر است)، اما خونریزی نداشته باشید، جای نگرانی نیست. چرا که در ماه‌های بالاتر، بزرگ شدن رحم موجب کشیدگی بخش‌های پایینی رحم می‌شود و معمولا جفت را به سمت بالا می‌کشد. در چنین مواقعی که خونریزی وجود ندارد، نیازی به استراحت مطلق نیست. اما در مواردی که پایین بودن جفت با خونریزی همراه است، باید حتما به توصیه پزشک مبنی بر استراحت مطلق گوش کنید.

ارتباط نوع جفت با جنسیت جنین

در سال ۲۰۱۱ یک تئوری با نام نظریه رمزی مطرح شد که مدعی بود، جفت جنین پسر در سمت راست رحم و جفت جنین دختر در سمت چپ رحم تشکیل می‌شود. متخصصان معتقدند، این مقاله محل قدامی (جلو) و خلفی (پشت) رحم را مورد بررسی قرار نداده است؛ بنابراین نمی‌توان بین محل جفت با جنسیت جنین ارتباط معناداری در نظر گرفت. اگر کنجکاوید بدانید جنین شما دختر است یا پسر، کمی صبور باشید و در زمان مناسب از بهترین و مطمئن‌ترین روش یعنی سونوگرافی تعیین جنسیت استفاده کنید.

جفت جنین بعد از زایمان چه میشود؟

جفت چند دقیقه بعد از تولد نوزاد از رحم جدا می‌شود و بدن آن را به کمک واژن دفع می‌کند. در زایمان طبیعی، رحم با انقباضات خود جفت را جدا کرده و از طریق واژن خارج می‌کند. این مرحله که به آن مرحله سوم زایمان می‌گویند، معمولا پنج تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و درد آن شبیه به درد قاعدگی است. در زایمان سزارین، جفت به طور مستقیم توسط پزشک از رحم جدا و خارج می‌شود.

پس از خروج جفت، پزشک متخصص زنان آن را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که کاملا خارج شده و تکه‌ای از آن در رحم باقی نمانده باشد. چرا که باقی ماندن جفت می‌تواند منجر به عفونت یا خونریزی شود.

سرنوشت جفت‌ جنین بعد از سقط

معمولا در سقط‌های زودهنگام (قبل از ۱۲ هفته) جفت به طور طبیعی همراه با بافت بارداری دفع می‌شود. اما در سقط بعد از ۱۲ هفته معمولا جفت خارج نمی‌شود و پزشک از طریق عمل کورتاژ، رحم را تخلیه می‌کند.

چرا جفت از جنین جدا میشود؟

جفت به طور طبیعی باید در پایان بارداری و هنگام زایمان از رحم جدا شود. زمانی که این اتفاق زودتر از موعد رخ دهد به آن دکولمان جفت یا جداشدگی زودهنگام جفت می‌گویند. برخی زنان جدا شدن جفت از جنین را در سه ماه آخر بارداری به دلیل فشار خون بارداری، مشکلات انعقادی خون، کاهش سریع مایع آمنیوتیک، ضربه به شکم، تصادفات یا سقوط تجربه می‌کنند. 

از علائم جداشدگی زودهنگام جفت می‌توان به درد ناگهانی شکم، کمر و زائو، انقباضات سریع و حساسیت رحم به لمس شدن اشاره کرد. در چنین شرایطی، پزشک نوزاد را به صورت نارس به دنیا می‌آورد، اما در اغلب موارد دکولمان شدید باعث سقط جنین می‌شود.

چسبندگی جفت چیست و چه عوارضی دارد؟

چسبندگی جفت یک وضعیت غیر طبیعی است که در آن رگ‌های خونی جفت به لایه‌های عمقی دیواره رحم نفوذ می‌کنند و منجر به زایمان با ریسک بالا می‌شود. از عوارض چسبندگی جفت برای جنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلال در جریان خون و تغذیه جنین
• زایمان زودرس
• هیپوکسی جنین
• سقط جنین

راهنمای مراجعه به پزشک

جفت جنین یک اندام موقتی در دوران بارداری است که برای رشد و تکامل جنین در دیواره رحم شکل می‌گیرد. این عضو جدید با تامین اکسیژن، مواد مغذی، ویتامین‌ها، آب و دفع مواد زائد به بقای جنین و رشد سالم او کمک می‌کند. محل قرارگیری این عضو و عملکرد صحیح آن تاثیر مستقیمی بر روند بارداری و سلامت مادر و جنین دارد. انجام سونوگرافی‌های دوره‌ای توسط پزشک متخصص زنان می‌تواند با ارزیابی وضعیت جفت از عوارض احتمالی جلوگیری کند و سلامت بارداری را ارتقا ببخشد. 

ما در این مقاله از طبیب ویزیت به طور مفصل شما را با اهمیت جفت در بارداری آشنا کردیم. اگر در این زمینه سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت طبیب ویزیت سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصصین زنان و زایمان مشورت کنید.